بررسی امکان کنترل بیولوژیک علف هرز خارشتر (alhagi camelorum fisch) توسط سوسک بذرخوار bruchidius fulvus allard. (col., bruchidae) در بیرجند

چکیده خارشتر (alhagi camelorum fisch.) از علف های هرز چند ساله تیره نخود (fabaceae) است که تقریباً در اکثر نقاط ایران وجود دارد و از طریق بذر و انشعابات ریشه تکثیر یافته و به عنوان یکی از علف های هرز مهم و سمج محسوب می شود. در سال 1387 سوسک بذرخواری به نام bruchidius fulvus (allard, 1883) از روی نیام گیاه خارشتر در شهرستان بیرجند جمع آوری گردید. زیست شناسی این حشره در شرایط آزمایشگاهی در دمای1±15/25 درجه سانتی گراد شب/روز و رطوبت نسبی 5±65% مورد بررسی قرار گرفت. دوره انکوباسیون تخم به طور متوسط 71/1±6 روز به طول انجامید. میانگین تخم ریزی هر حشره ماده 95/0±8/19 تخم بود. این سوسک در شرایط آب و هوایی بیرجند دارای 2 تا 3 نسل در سال بود و زمستان را به شکل لارو درون نیام های باقی مانده روی گیاه میزبان سپری کرد. کامل شدن چرخه ی زیستی این سوسک بسته به شرایط محیطی از تخم تا حشره کامل 48/2±8/48 روز به طول انجامید. در شرایط آزمایشگاهی طول مدت لاروی و شفیرگی به ترتیب 94/0±32 و 54/0±11 روز طول کشید. لاروهای این سوسک بذرخوار توسط زنبورهایی از خانواده ی torymidae در منطقه ی بیرجند پارازیته شدند. به منظور بررسی کارآیی سوسک بذرخوار b. fulvusبرای کنترل بیولوژیک علف هرز خارشتر آزمایشات جداگانه ای در شرایط آزمایشگاهی و صحرایی (مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند) در قالب طرح کاملاً تصادفی در سال 1388 انجام شد. نتایج نشان داد که به طور میانگین در نمونه برداری بهار (اواسط اردیبهشت ماه) و پائیز (اواسط آبان ماه) به ترتیب 15/1±35 و 04/1±48 درصد از بذور در نیام ها توسط این عامل بیولوژیک تخریب شدند. همچنین درصد جوانه زنی بذور در شرایط آزمایشگاهی در دمای1±15/25 درجه سانتی گراد شب/روز و رطوبت نسبی 5±65% به ترتیب در شرایط بدون حشره (شاهد)، نمونه برداری بهاره و نمونه برداری پائیزه به طور میانگین 8/2±65، 13/2±5/33 و 59/2±27 درصد بود. نتایج این مطالعه نشان داد که فعالیت این سوسک بذرخوار سبب کاهش معنی دار (001/0 ?p) بذور خارشتر و میزان جوانه زنی (قوه نامیه) آنها در مقایسه با شاهد شده است. میانگین فعالیت پارازیتوئیدها در نمونه-برداری های بهاره و پائیزه به ترتیب52/0±1/12 و 42/0±16/15 درصد بود، که کارآیی کنترل بیولوژیک خارشتر توسط b. fulvus را کاهش داد. نتایج آزمایشات ترجیح میزبانی که در دمای ثابت 1±25 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 5±65 درصد با استفاده از روش شرات و هاروی (1993) انجام شد نشان داد که این سوسک از بذور لوبیا، نخود، خلر، ماشک گل خوشه ای، شیرین بیان و تلخ بیان تغذیه نمی کند و به نظر می رسد احتمالاً گونه ای تک میزبانه بوده و تنها بر روی علف هرز خارشتر خسارت زا باشد. به دلیل تأثیری که این سوسک روی تولید بذور خارشتر نشان داد، می تواند گزینه مناسبی برای کنترل بیولوژیک خارشتر در خراسان جنوبی باشد. بنابراین استفاده از این دشمن طبیعی در کنار سایر روش های مدیریت علف هرز خارشتر توصیه می شود.